Gunumuzde anne ve babalar olarak bizim icin en onemli seylerden biri de cocuklarimizin zeka gelisimine nasil katki yapabilecegimiz, onlarin bilissel gelisimlerine nasil destek olabilecegimizdir...
Bu konu sanirim her cagda anne ve babalar icin onemli olmustur ancak gunumuzde yasam, ozellikle de egitim hayatı gecmis yillara gore daha da rekabete dayali olmaktadir... Bu sebeple, biz anne ve babalar icin cocuklarımızın bilissel gelisimi cok daha onemli hale geldi... Yine bu nedenle, cocuklarimiza dogduklari andan itibaren Baby Mozart cd'leri dinletiyor, flash cardlar, sayi sayma ve alfabeyi ogrenmelerini hizlandiracak aktiviteler sunuyoruz... Daha ileriki yaslarda, haftasonlari bir aktiviteden diger aktiviteye yetismeye calisirken hem aile hayatimizda korumamiz gereken dengeyi kaybediyoruz hem de belki de cocuklarimizin gelisimi icin dusundugumuz kadar da faydali olmayan bazi aktivitelere zaman ve para harciyoruz...
"Eller zekanin en onemli enstrumanlaridir..." *
Bu cumle Maria Montessori'nin kurmus oldugu Montessori egitim sistemini en guzel aciklayan cumlelerden biridir. Ve biz anne ve babalar icin cocuklarimizin gelisimini desteklemek icin neler yapabilecegimiz konusunda en dogru rehberdir.
Montessori, cocuklarin zihinsel gelisimi icin ince motor gelisiminin (el ve parmaklarimizi ne kadar basarili kullandigimizi gosteren gelisim) ne kadar onemli oldugunu ilk farkeden pediatri uzmanlarindan biridir. Gunumuzde ise, pek cok nörolojik arastirma bu bulgunun dogrulugunu destekleyen sonuclar ortaya koymaktadir.
Bir bebek herhangi bir objeyi eline alip incelemeye basladigi anda beyne cesitli sinyaller gider, beyin bu sinyalleri kullanarak ele rehberlik eder, el objeyi incelemeye devam ettikce yeni bilgiler ve sinyaller beyne gider... Beyin yeni sinyalleri kullanarak yine ele yol gosterir...Ve bu dongu bu sekilde devam eder... Iste bebeklerin zihinsel gelisimi bu yolla gerceklesir.* Ozellikle, dogumdan sonraki ilk 15 ayda bebekler cevrelerini, onlara verdigimiz uyaranlari kesfetmek ve incelemek isterler... Bizim gozumuze bu durum, bebegimizin oyun oynamasi olarak gorunebilir, ancak o, bu kesif sureci ile zihinsel gelisimini gerceklestirmektedir.
15 ayini dolduran bebeklerde biz buyuklerin cok da farketmedigi temel bir degisim, bir kayma gerceklesir. Artik bir nesneyi ellerine aldiklarinda cocuklarimiz o nesneyi kesfetme amaci gutmez, o nesneyi kullanarak gunluk hayata dair isler yapmak ister.... Hatirlayin bakalim, sizin de cocugunuz buldugu bezle yeri silmeye calisti mi hic? Ya da bulasik makinesinin kapagi acik kaldiginda plastik bardagini icine yerlestirmeye calisti mi? Tanidik geliyor degil mi? Cocuklarimizin "oyun" oynama sekli ve amaci iste tam da bu devrede bir degisim gecirir ve bu degisim onlarin zihinsel gelisimini desteklememiz icin bizlere sinirsiz firsatlar sunar...
Bu devreden itibaren çocuklar sizlerin evde yaptiklari islere (yemek yapmak, bulasik yikamak, sofrayı kurmak vs) katilmak ve sizle beraber yapmak isterler. Bu aktiviteler, bizler icin basit birer oyun gibi gozuksede cocuklarımızın ince motor gelişimi, bekleme ve sabretme becerilerini geliştirmek için birebirdir. Onlara evin icinde pratik yasama dair gorevler verdiğimizde hem onlarin zihinsel gelisimine katkida bulunuruz, hem de kendilerinin yardımlarına ihtiyac duydugumuzu ve bu yaptiklari yardimdan dolayi ne kadar mutlu oldugumuzu hissettiririz. Bu deneyimler de cocuklarımızın ozguvenleri icin paha bicilmezdir.
Peki hangi aktiviteler çocuklarımız için uygundur?
18 ayını doldurduktan sonra cocuklar bizlere, sofrayı kurmak, masaya su dokuldugunde bezle kurulamak, alisveris torbalarını boşaltmak, aldıgımız sebze ve meyveleri mutfaga goturmek gibi aktivitelerde yardimci olabilirler. İki yaştan itibaren yine bizlerin kontrolu altinda olmak şartıyla camasir sepetindeki camasirlari renkli ve beyaz olarak ayirmak, haşlanmış katı yumurtanın kabuklarını soymak, marul ya da kıvırcık salata yapraklarını kopararak salata yapmaya yardım etmek gibi başka aktiviteler de ekleyebilirsiniz. Ancak tum bu aktiviteleri yaparken dikkat etmemiz gereken bazı hususlar bulunmaktadır.
1. Bu aktiviteler, onlar oyalanirken bizim de kendi isimizle mesgul olabilecegimiz tarzda aktiviteler degildir. Tum bu aktivitelerin cocuklarımıza enteresan gelen yanı bizlerle beraber yapiyor olmalaridir. Yani bizim aktif katilimimiz sarttir!
2. 18 aylik bir cocugun dikkat suresi oldukca kisa, yonerge alma becerisi kisitlidir. Bu sebeple beklentilerimizi buna gore ayarlamaliyiz.
3. Cocugumuzdan bize bir konuda yardim etmesini istedigimizde ondan tam olarak ne yapmasını istedigimizi ona acik acik gostermeliyiz. Mesela sofra kurmaya yardımcı olmasını istediysek, ona esyalari nasil tutması ve tasimasi gerektigini defalarca gostermeli, masaya nasıl yerleştirecegini ogretmeliyiz. (18 aylik bir cocuk sizi uzun sure dinleyemez, hemen elinizden tabagi yada amerikan servisini almak ister, ona ne yapması gerektigini cocugunuz ise koyulmusken gostermeniz gerekebilir. Buna karsılık daha ileri yaslarda yonergenizi daha net anlayabilir ve yapilis yolunu gostermeniz icin sizi daha uzun sure dinleyebilir).
4. Diyelim ki verdiginiz gorevi yapmaya basladı, ornegin biberiye dalindan yapraklari koparip onunde bulunan kaseye koymaya basladı. Bir kac biberiye yapragini koyduktan sonra dalla oynamaya basladı. Bu yas cocukları, sıkıldıklarını, konsantrasyonlarının azaldığını bizlere sozle belirtemezler, onun yerine ellerindeki işi bırakıp amacsiz bir oyuna girisirler. Bu durum, bir nevi 'ben yoruldum, daha fazla devam edemeyecegim' demektir. İşte bu işaretlere dikkat etmemiz onemlidir. Bu noktada yapmamız gereken aktiviteyi sonlandirmak ve baska seylerle oyalanmasina izin vermektir. Zaman icerisinde konsantrasyon surelerinin ne kadar uzadigina ve size gercekten yardimci olamaya basladiklarini farkedeceksiniz... Biraz sabir...
5. Sınırlarınızı belirleyin! Bu aktiviteler serbest oyun aktiviteleri degildir. Verdiginiz iste kullandiklari materyalleri sadece bu işi yaptiklari surece onlarin kullanımı icin verin. Bir evvelki ornekteki gibi, biberiye daliyla serbest oyun oynamaya basladiginda dali alip ona baska bir oyuncak verip aktiviteyi bitirin.... Cocuklar her zaman sinirlar icerisinde mutlu ve huzurlu olurlar... Onlara, yapabilecekleri ve yapamayacaklari seyler konusunda net olmamız gerekir.
6. Tum bu aktiviteleri gunluk hayatiniza ve rutininize dogal bir sekilde adapte edin ve keyif almaya calisin. Camasirlari makineye yerlestirmeniz normalde bes dakika surerken cocugunuzun yardımıyla 15 dakika surebilir, keza sofra kurmak da oyle... Bu aktiviteler, ancak zamanınızın kısıtlı olmadıgı ve rahat oldugunuz zamanlarda yapildiğinda sizler ve onlar icin eglenceli ve faydalı olacaktır....
Bu devreden itibaren çocuklar sizlerin evde yaptiklari islere (yemek yapmak, bulasik yikamak, sofrayı kurmak vs) katilmak ve sizle beraber yapmak isterler. Bu aktiviteler, bizler icin basit birer oyun gibi gozuksede cocuklarımızın ince motor gelişimi, bekleme ve sabretme becerilerini geliştirmek için birebirdir. Onlara evin icinde pratik yasama dair gorevler verdiğimizde hem onlarin zihinsel gelisimine katkida bulunuruz, hem de kendilerinin yardımlarına ihtiyac duydugumuzu ve bu yaptiklari yardimdan dolayi ne kadar mutlu oldugumuzu hissettiririz. Bu deneyimler de cocuklarımızın ozguvenleri icin paha bicilmezdir.
Peki hangi aktiviteler çocuklarımız için uygundur?
18 ayını doldurduktan sonra cocuklar bizlere, sofrayı kurmak, masaya su dokuldugunde bezle kurulamak, alisveris torbalarını boşaltmak, aldıgımız sebze ve meyveleri mutfaga goturmek gibi aktivitelerde yardimci olabilirler. İki yaştan itibaren yine bizlerin kontrolu altinda olmak şartıyla camasir sepetindeki camasirlari renkli ve beyaz olarak ayirmak, haşlanmış katı yumurtanın kabuklarını soymak, marul ya da kıvırcık salata yapraklarını kopararak salata yapmaya yardım etmek gibi başka aktiviteler de ekleyebilirsiniz. Ancak tum bu aktiviteleri yaparken dikkat etmemiz gereken bazı hususlar bulunmaktadır.
1. Bu aktiviteler, onlar oyalanirken bizim de kendi isimizle mesgul olabilecegimiz tarzda aktiviteler degildir. Tum bu aktivitelerin cocuklarımıza enteresan gelen yanı bizlerle beraber yapiyor olmalaridir. Yani bizim aktif katilimimiz sarttir!
2. 18 aylik bir cocugun dikkat suresi oldukca kisa, yonerge alma becerisi kisitlidir. Bu sebeple beklentilerimizi buna gore ayarlamaliyiz.
3. Cocugumuzdan bize bir konuda yardim etmesini istedigimizde ondan tam olarak ne yapmasını istedigimizi ona acik acik gostermeliyiz. Mesela sofra kurmaya yardımcı olmasını istediysek, ona esyalari nasil tutması ve tasimasi gerektigini defalarca gostermeli, masaya nasıl yerleştirecegini ogretmeliyiz. (18 aylik bir cocuk sizi uzun sure dinleyemez, hemen elinizden tabagi yada amerikan servisini almak ister, ona ne yapması gerektigini cocugunuz ise koyulmusken gostermeniz gerekebilir. Buna karsılık daha ileri yaslarda yonergenizi daha net anlayabilir ve yapilis yolunu gostermeniz icin sizi daha uzun sure dinleyebilir).
4. Diyelim ki verdiginiz gorevi yapmaya basladı, ornegin biberiye dalindan yapraklari koparip onunde bulunan kaseye koymaya basladı. Bir kac biberiye yapragini koyduktan sonra dalla oynamaya basladı. Bu yas cocukları, sıkıldıklarını, konsantrasyonlarının azaldığını bizlere sozle belirtemezler, onun yerine ellerindeki işi bırakıp amacsiz bir oyuna girisirler. Bu durum, bir nevi 'ben yoruldum, daha fazla devam edemeyecegim' demektir. İşte bu işaretlere dikkat etmemiz onemlidir. Bu noktada yapmamız gereken aktiviteyi sonlandirmak ve baska seylerle oyalanmasina izin vermektir. Zaman icerisinde konsantrasyon surelerinin ne kadar uzadigina ve size gercekten yardimci olamaya basladiklarini farkedeceksiniz... Biraz sabir...
5. Sınırlarınızı belirleyin! Bu aktiviteler serbest oyun aktiviteleri degildir. Verdiginiz iste kullandiklari materyalleri sadece bu işi yaptiklari surece onlarin kullanımı icin verin. Bir evvelki ornekteki gibi, biberiye daliyla serbest oyun oynamaya basladiginda dali alip ona baska bir oyuncak verip aktiviteyi bitirin.... Cocuklar her zaman sinirlar icerisinde mutlu ve huzurlu olurlar... Onlara, yapabilecekleri ve yapamayacaklari seyler konusunda net olmamız gerekir.
6. Tum bu aktiviteleri gunluk hayatiniza ve rutininize dogal bir sekilde adapte edin ve keyif almaya calisin. Camasirlari makineye yerlestirmeniz normalde bes dakika surerken cocugunuzun yardımıyla 15 dakika surebilir, keza sofra kurmak da oyle... Bu aktiviteler, ancak zamanınızın kısıtlı olmadıgı ve rahat oldugunuz zamanlarda yapildiğinda sizler ve onlar icin eglenceli ve faydalı olacaktır....
Sonuc olarak, çocuklarımıza gunluk yasama dair gorevler verdigimizde hem onlarin ozguven kazanmalarina yardimci oluruz, hem de zihinsel gelisimlerine cok ciddi katkida bulunuruz... Kendi kendine yetebilen, kendi isini gorebilen cocuklarimiz olmasi da isin cabasi....
Kolay gelsin!
*Plok Lillard P., Lillard Jessen L., 2003, Montessori From the Start
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder